جام جم آنلاین: حتی بدون آمار دقیق و به صرف مشاهده مراجعان می‌توان نتیجه گرفت که سوءمصرف دارو در بین ورزشکاران ما نیز یکی از مشکلات است. دارو مانند یک تیغ دولبه، مقوله حساسی تلقی می‌شود و دانستن خطرات مصرف و دستیابی بی‌حد و حصر آن، دست‌کم برای افراد فعال در حوزه ورزش یا آنهایی که در آینده درگیر آن می‌شوند، ضروری به نظر می‌رسد.

این دسته از داروها شامل تعداد زیادی از داروها مثل آمفتامین‌ها و مت‌آمفتامین (کراک و شیشه) و کوکائین است که به اشکال مختلف باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود.

این داروها به طور معمول جهت افزایش هوشیاری، رفع خستگی، کاهش اشتها، معالجه برخی از خواب‌آلودگی‌ها و نیز به عنوان یک تدبیر درمانی در کودکان پرتحرک به کار می‌رود. در میان ورزشکاران داروهای محرک مغزی مختلف برای افزایش میزان انرژی، دقت و تمرکز حواس، تحریک رفتاری و بالابردن سطح هوشیاری استفاده می‌شود. بر اساس قدرت دارو، میزان مصرف و تحمل ذاتی بدن فرد، پس از مصرف این داروها طیفی از اثرات و نشانه‌های بالینی عارض می‌شود.

کوکائین یکی از این دسته داروهاست که مصرف آن امروزه به صورت یک واقعیت دردناک در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه درآمده است.

کوکائین به طور عمومی سیستم عصبی مرکزی را تحریک می‌کند. در انسان این اثر تحریکی ابتدا به صورت نوعی احساس شادابی و سرخوشی ظاهر می‌شود و گاهی اوقات ممکن است منتج به احساس پوچی و ناامیدی شود، اما این علائم کذایی خیلی زود جای خود را به لرزش و هیجانات به صورت انقباض و انبساط متوالی عضلات می‌دهد.

از دیگر عوارض این ماده ایجاد هیجان، بی‌قراری، بی‌خوابی، اضطراب و در بعضی موارد جنون ناشی از مسمومیت می‌شود و در مورد اخیر فرد دچار توهمات ذهنی شده و از حالات خودفریبی و خیالات بی‌اساس و اختلال در تشخیص زمان رنج می‌برد.

علاوه بر اختلالات فکری - رفتاری، عوارض سمی خطرناک کوکائین شامل: آریتمی قلبی، اختلال در خون‌رسانی به قلب، انفارکتوس میوکارد، میوکاردیت، نارسایی احتقانی قلب، بیماری عضله قلب، اسپاسم عروق مغزی و نخاعی، خونریزی داخل جمجمه‌ای، قطع جریان آئورت، تجزیه فیبرهای عضلانی با نارسایی حاد کلیوی و کبدی، بالا رفتن حرارت بدن، انعقاد منتشره داخل عروق (DIC) و حملات صرع ممکن است در نتیجه تحریک سیستم عصبی مرکزی رخ دهد.

محققان عقیده دارند که بیشتر مرگ و میر ناشی از کوکائین در اثر این حملات است که به نوبه خود به کمبود اکسیژن در سلول‌های مغزی منجر می‌شود.

یکی دیگر از این داروها آمفتامین است که جزو مهم‌ترین محرک‌های مغزی است. این داروها محرک‌های مغزی قوی است که به عنوان داروهای کمکی نیروزا در طول سال‌های متمادی مورد مصرف قرار گرفته‌ است.

واکنش‌های جانبی روی سیستم اعصاب مرکزی که با مصرف این دارو حاصل می‌شود عبارت است از: اضطراب، بی‌خوابی، عصبانیت، ایجاد رفتار تهاجمی، نوعی خشونت، بی‌قراری، حالت جنون، خودبزرگ‌بینی و توهمات ذهنی، لقوه، گیجی، هیجان، اغما و خونریزی‌های داخل جمجمه‌ای. این داروها همچنین باعث بروز تعدادی از پاسخ‌های فیزیولوژیک می‌شود که از بین آنها می‌توان به افزایش فشار خون، افزایش تعداد ضربان قلب، اتساع ریوی ملایم، افزایش میزان متابولیسم بدن و افزایش اسیدهای چرب آزاد پلاسما اشاره کرد.

این داروها از طریق اختلال در کار مکانیسم‌های تنفسی تنظیم‌کننده حرارت بدن ورزشکاران را در معرض خطر بیماری گرمازدگی قرار می‌دهد. افزایش دمای بدن مشکل جدی برای ورزشکارانی است که در محیط‌های گرم تمرین می‌کنند و این مطلب تنگی عروق محیطی توسط دارو و در نتیجه عدم اتلاف گرما از بدن است.

موارد مرگ گزارش شده ناشی از این دسته داروها به دلیل خونریزی عروق مغزی، نارسایی حاد قلبی و بالا رفتن شدید دمای بدن بوده است.

ورزشکارانی که آمفتامین‌ها را مصرف می‌کنند، فکر می‌کنند قادر هستند دردهای ناشی از صدمات ورزشی را نادیده بگیرند و از این رو به مسابقه ادامه می‌دهند و به این ترتیب، صدمه حاصله گسترش پیدا کرده و خطرات بیشتری برای آنان به دنبال خواهد آورد.

دکتر زهرا تمدن ‌- ‌نایب رییس بانوان هیأت‌پزشکی ورزشی استان فارس