احمد آذربانی، نویسنده و مترجم حوزه تربیت بدنی و علوم ورزشی معتقد است که تربیت بدنی و ورزش فلسفه‌ای بسیار عمیق و جالب دارد و فلسفه ورزش هرگز این موضوع نبوده است که آدم‌هایی را تربیت کند که رفتار آنان باعث شود جرات نکنیم زنان را به ورزشگاه‌ها راه بدهیم. وی در ادامه این سوال را مطرح می‌کند که واقعا هدف تربیت بدنی، تربیت چنین آدم‌هایی این بوده است؟ خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)_ تعداد مکتوباتی که به تشریح اصول، مبانی و فلسفه تربیت بدنی می‌پردازند، طی سالیان اخیر در کشورمان رشد قابل توجهی داشته است. از جمله افرادی که در این حوزه قلم‌زده‌اند، احمد آذربانی، نویسنده و استاد دانشگاه است.

کتاب «روش‌ها، فنون و الگوهای تدریس تربیت بدنی» جدیدترین اثری است که به تازگی به قلم آذربانی که از سوی نشر آئیش منتشر شده است، مکتوبی که چگونگی آموزش مباحث تربیت بدنی ویژه رده سنی کودکان را تشریح می‌کند.

به بهانه انتشار این کتاب پای صحبت با احمد آذربانی نشستیم که نتیجه آن را با هم می‌خوانیم:

تورق کتاب «روش‌ها، فنون و الگوهای تدریس تربیت بدنی» نشان می‌دهد که دقت زیادی در تالیف آن صورت گرفته است، به نحوی که می‌توان مدعی شد کتابی بی‌غلط یا بسیار کم‌غلط را تالیف کرده‌اید. چقدر برای نگارش این کتاب وقت و انرژی صرف کردید؟ 

من این کتاب و موضوع آن را خیلی دوست داشتم و پیش از انتشار 10 بار آن را خواندم و جالب است که بگویم پس از انتشار هم طی چند روز دو بار آن را مطالعه کردم.

شما در این اثر مکتوب معادل‌های زیادی را برای کلمه «بازی» استفاده کرده‌اید. علت این گوناگونی معادل‌ها را در چه می‌بینید؟

این موضوع به مقوله بررسی مفاهیم، کلمات و اصطلاحات تربیت بدنی ویژه مدارس برمی‌گردد، جایی که برای کودکان شش تا هفت سال از کلمه «PLAY»، برای کودکان هشت تا 9 سال از کلمه «GAME» و برای کودکان با رده سنی بالاتر از کلمه «SPORT» استفاده می‌شود و هریک از این کلمه‌ها بار معنایی ویژه خودشان را دارند و مخاطب درمی‌یابد که وقتی از کلمه بازی استفاده شده، منظور کدامیک از معادل‌های لاتین آن است و به چه گروه سنی تعلق دارد. در واقع، من با استفاده از این کلمه‌ها سعی کردم منظورم را از فعالیت بدنی یا همان PHYSICAL ACTIVITY بیان کنم. در ادامه هم تشریح کرده‌ام که مفهوم تدریس چیست و تدریس و آموزش چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.

پشتوانه تاریخی فن تدریس در کتاب شما خیلی طولانی به نظر می‌رسد و شما مخاطب را حتی به دوران افلاطون می‌برید. واقعا چنین نوع نگرشی لازم است؟

واقعیت این است که اکنون روش‌های تدریس مختلفی در دنیا وجود دارد و من هم با بررسی اجمالی این روش‌ها از زمان افلاطون تاکنون سعی کردم تا نشانم دهم که کدام روش‌ها کاربردی‌ترند. سپس فن تدریس را تشریح و در پایان الگوهای تدریس را تدوین کردم. به نظر من، نشان دادن سیر تاریخی روش‌های تدریس تربیت بدنی در دنیا یک کار ضروری است.

یکی از فصل‌های مهم این کتاب، فصل سوم است که شما در آن رخدادهای درونی یک انسان را در جریان فراگیری ورزش تشریح می کنید. قدری در این باره توضیح دهید.

تلاش من این بود تا شرح دهم که هنگام یادگیری تربیت بدنی چه اتفاقاتی در وجود یک دانش‌آموز یا شاگرد رخ می‌دهد، اتفاقاتی از نظر روانی و ذهنی. همچنین چه فرایندی رخ می‌دهد تا به عنوان مثال، یک شاگرد یاد می‌گیرد که توپ را شوت کند. در این راستا، نظریه‌های یادگیری را مطرح کردم و به مخاطبم گفتم که بهتر است از چه نظریه‌ای در تدریس تربیت بدنی استفاده شود.

تا این‌جا صحبت از روش تدریس تربیت بدنی بوده است. آیا شما در این کتاب به اهداف تدریس تربیت بدنی هم پرداخته‌اید؟

اتفاقا به تفصیل هم در این باره نوشته‌ام. حتی این سوال را مطرح کرده‌ام که «آیا واقعا هدف از تربیت بدنی این است که آدم‌هایی را تربیت کنیم که در حوزه رفتاری خودشان مانند یک ورزشگاه به گونه‌ای نامناسب رفتار کنند که جرات نکنیم زنان را به ورزشگاه‌ها راه بدهیم؟! واقعا هدف این بوده است؟» من برای پاسخگویی به چنین سوالاتی، نظریه‌های پیشکسوتان حوزه تربیت بدنی دنیا را آورده‌ام، از جمله نظریه «بنیامین بلوم» را در کتاب گنجانده‌ام.

سپس هم برنامه‌های تربیت حرکتی را توضیح داده‌اید، این طور نیست؟
بله، چون باید مشخص شود ما که می گویم انسان از بدو تولد تا پایان زندگانی‌اش به ورزش و تربیت بدی نیازمند است، باید این توضیح را هم بدهیم که ورزش مورد نیاز یک بچه دو ساله با ورزش یک فرد 80 ساله چه تفاوت‌هایی با هم دارند.

چه رویکردی را برای تمایز قایل شدن بین ورزش افراد با تفاوت‌های سنی، روحی و فیزیکی لحاظ کرده اید؟ 

این موضوع بخش مهمی از کتاب را تشکیل می دهد. به عنوان مثال، من توضیح داده‌ام برای کودکان تا هفت سالگی، نباید از کلمه رقابت استفاده کرد چون ممکن است تاثیر روانی منفی روی ذهن آن‌ها بگذارد. همچنین کودکان از 9 تا 12 سالگی به بازی(GAME) بسیار علاقه دارند. طبیعتا تمایزات زیادی هم از نظر روحی و روانی و همچنین فیزیکی بین کودکان در حوزه تربیت بدنی وجود دارد و من در فصلی از این کتاب این موضوع را به تفصیل شرح داده‌ام.

یکی از ایرادهایی که به ورزشکاران ایرانی گرفته می شود، توانایی کم آن‌ها در انجام ورزش‌های گروهی یا کارهای گروهی در حوزه تربیت بدنی است. شما این ایراد را قبول دارید؟

تا اندازه‌ای این مشکل وجود دارد. ما باید بتوانیم گروه‌هایی را که قرار است از کودکی به آن‌ها تربیت بدنی را درس بدهیم، سازماندهی کنیم. اتفاقا من در این کتاب توضیح داده‌ام که یک مربی می‌تواند از چه روش هایی برای سازماندهی گروه‌های شاگردانش استفاده کند و اساسا راهکار گروه‌بندی صحیح دنش‌آموزان در حوزه تربیت بدنی چیست. به نظر من، کار گروهی در این حوزه را باید از دوران کودکی آموزش داد.

خبرنگار: محمدجواد سعیدی