جام جم آنلاین: وقتی در مسابقات دوومیدانی بازی‌های آسیایی 5 مدال به دست آوردیم که 2 تای آن طلا بود، موفقیتی بزرگ حاصل شد. این موفقیت نه در مقایسه با دوومیدانی آسیا بلکه با مقایسه وضع امروزمان با دیروز در همین بازی‌ها بوده است. در بازی‌های 2006 دوحه 2 مدال و در بازی‌های 2000 بوسان تنها یک مدال در دوومیدانی کسب کردیم.

نکته درخور توجه این که از مجموع 8 مدالی که در 3 دوره متوالی بازی‌ها، نصیب دوومیدانی ایران شده، 4 تای آنها در پرتاب دیسک است و نکته دیگر این که از 3 طلای دوومیدانی ایران از 2006 دوحه تا 2010 گوانگجو 2 تای آن به پرتاب دیسک مربوط می‌شود.

اگر وضع دوومیدانی خود در بازی‌های آسیایی را با دیگر کشورها مقایسه کنیم، به وضوح معلوم می‌شود چقدر عقب هستیم و برای رسیدن به سطح اول قاره آسیا، چه راه طولانی‌ای پیش رو داریم. در بازی‌های گوانگجو از مجموع 144 مدال دوومیدانی تنها 5 مدال نصیب ما شد و در رده‌بندی کشورها در مکان دهم ایستادیم. کسب چیزی حدود 3 درصد از کل مدال‌ها فقر دوومیدانی ما را نشان می‌دهد.

دلخوشی به تک‌ستاره‌ها

دوومیدانی ایران از همان نخستین دوره حضورش در بازی‌های آسیایی، یعنی سال 1951 مدال‌آور بود و این مدال‌آوری در سایه تلاش شخصی و عشق چند ورزشکار شیفته این ورزش حاصل شد. علی باغبانباشی در بازی‌های 1951 دهلی در ماده 5 هزار متر مدال طلا گرفت.

پس از آن چند بار در دوهای استقامت و نیمه‌استقامت در بازی‌های آسیایی موفقیت‌هایی به دست آوردیم تا این که با ظهور تیمور غیاثی در پرش ارتفاع و جلال کشمیری در پرتاب دیسک و وزنه، به چندین مدال رسیدیم. غیاثی ابتدا مدال برنز گرفت و سپس در بازی‌های سال 1970 مرد طلایی دوومیدانی ایران در پرش ارتفاع شد. او در بازی‌های تهران اوج تکنیک خود را نشان داد و با غلبه بر نی‌چی چین، مرد بلندآوازه و دوومیدانی چین و شکستن رکورد آسیا قهرمان شد. جلال کشمیری هم در 2 ماده پرتاب دیسک و پرتاب وزنه طلا گرفت و سلمان حسام در پرتاب دیسک به مدال برنز دست یافت. پیروزی پرتابگران دیسک ایران در بازی‌های 2010 گوانگجو، تکرار پیروزی مرحوم کشمیری و حسام سال 1974 بوده است. در همان دوره از بازی‌ها زنده‌یاد رضا انتظاری در دوهای 400 و 800 متر مدال نقره گرفت و تیم 4 در 400 متر امدادی ایران نیز به نشان برنز رسید.

موفقیت دوندگانی چون میرحسینی و انتظاری در دوهای نیمه‌استقامت در دوره‌های بعد، کم و بیش ادامه یافت. حمید سجادی نخستین دونده نیمه‌استقامت و استقامت در سال‌های پس از انقلاب بود که پیروزی‌های خوبی کسب کرد. در بازی‌های 2006 دوحه احسان مهاجر شجاعی در ماده 800 متر برنز گرفت و بالاخره نوبت به سجاد مرادی رسید تا در گوانگجو 2010 به مدال طلای این ماده نیمه‌استقامتی دست یافته و در ماده 1500 متر دوم شود.

نگاهی به اسامی مدال‌آوران دوومیدانی ایران در دوره‌های مختلف بازی‌های آسیایی نشان می‌دهد که موفقیت‌ها در سایه تلاش و استعداد تک‌ستاره‌ها حاصل آمده و بدنه کلی دوومیدانی ایران هرگز قدرتمند نبوده است. حتی نمی‌شود گفت برنامه‌ریزی و مدیریت فدراسیون دوومیدانی و سازمان تربیت بدنی به موفقیت این دوومیدانی‌کاران منجر شده است. البته حمایت مالی به همان تک‌ستاره‌ها کمک کرد تا بهتر تمرین کرده و مسابقه بدهند.

یک موفقیت قابل پیش‌بینی

در بازی‌های 2010 گوانگجو از قبل معلوم بود احسان حدادی به نشان طلا می‌رسد. او در سطح بسیار بالاتری از آسیا قرار دارد. کسب مدال محمد صمیمی هم قابل پیش‌بینی بود. سجاد مرادی نیز در سال‌های اخیر توانایی خود را به خوبی نشان داده و آنچه سبب شد در گوانگجو به طلای دوی 800 متر و نقره 1500 متر برسد، به زعم خودش، کنار گذاشتن تنبلی و تن دادن به تمرینات سنگین در ارتفاعات زاگرس بوده است. او حدود یک دهه پیش به مدال نقره آسیا در رقابت‌های دوومیدانی جوانان آسیا دست یافته بود تا نوید یک دونده نیمه‌استقامتی خوب را داده باشد. در گوانگجو تنها کسی که انتظار مدال‌آوری از او نمی‌رفت، کاوه موسوی بود که او البته با خوش‌شانسی به مدال نقره دست یافت، چون شماری از پرتابگران خوب آسیا غایب بودند و او با پرتابی متوسط که از حد نصاب شخصی‌اش بسیار کمتر است، دوم شد. کاوه موسوی را نمی‌توان حاصل کار استعدادیابی در فدراسیون دانست. او مانند محمد صمیمی و امیر مرادی چون در خانواده‌ای دوومیدانی‌کار رشد کرد، به این ورزش گرایش یافت. پدر کاوه موسوی سال‌ها قهرمان پرتاب چکش ایران بود. 5 مدال‌آور دوومیدانی ایران در گوانگجو همه از قهرمانانی‌اند که از چند سال قبل در این ورزش فعالیت کرده و به نوعی محیط خانواده به آنها امکان فعالیت در این ورزش را داده بود. حتی احسان حدادی از آغاز قصد وارد شدن به دوومیدانی را نداشت.

احسان مهاجر شجاعی می‌گوید: موفقیت در گوانگجو به مدد تلاش خود ورزشکاران دوومیدانی حاصل شده و فدراسیون نقش زیادی نداشته است. به اعتقاد مهاجر شجاعی فدراسیون دوومیدانی تمام تمرکز خود را روی چند ورزشکار قرار داد و همه امکانات خود را در اختیار آنها گذاشت و بقیه را فراموش کرد.

حرف‌های دکتر عیدی علیجانی نایب رئیس فدراسیون نیز در خور تامل است. او تاکید کرده که فدراسیون دوومیدانی، کار گلخانه‌ای انجام داده و بیشتر توجهش به چند ورزشکار بوده است.

به اعتقاد علیجانی فدراسیون چاره‌ای جز این نداشته است. او می‌گوید: قرار بود برای سال جاری 10 میلیارد تومان اعتبار در اختیار فدراسیون قرار گیرد تا برنامه‌هایش را اجرا کند. اما قول‌ها در حد حرف ماند و ما برای کارهایمان پول نداشتیم. از آنجا که حضور قدرتمند در بازی‌‌‌های آسیایی اولویت ما در سال 89 بود، سعی کردیم پولی را که در اختیار داشتیم، ابتدا به این بخش اختصاص دهیم تا ورزشکاران اعزامی دچار مشکل در تمرینات و مسابقات نشوند.

امیدواری‌های واهی

در شیوه گلخانه‌ای فدراسیون دوومیدانی در سال‌های اخیر حدود 20 تا 30 ورزشکار بیشتر مورد توجه بوده و فدراسیون برای پیشرفت آنها پول بیشتری خرج کرده است. در قسمت زنان تنها روی مدال‌آوری لیلا رجبی حساب شده بود، اما رجبی هرگز ارتباط خوبی با فدراسیون دوومیدانی نداشته و زیر نظر مربی خاصی تمرین نکرده است. او اگر نظم تمرینی و روحیه خوبی داشت، در بازی‌های آسیایی دست‌کم به یک نشان برنز می‌رسید.

عملکرد او نشان داد که فدراسیون دیگر نباید به او امید ببندد. شاید رجبی در مسابقات قهرمانی آسیا موفق شود، اما مطمئنا در بازی‌های آسیایی راه به جایی نخواهد برد. لیلا ابراهیمی دونده دوهای نیمه استقامت که از او به عنوان شاخص‌‌ترین دونده ایران در بخش بانوان یاد می‌شود، از نظر سن و سال، فرصت زیادی برای بازی‌های آسیایی دوره بعد ندارد. در گوانگجو او رکوردهای خود را شکست، اما این رکوردها با رکوردهای آسیایی فاصله زیادی دارد و او نمی‌تواند با دوندگان چینی، ژاپنی و بحرینی رقابت کند. مریم طوسی در دوهای سرعت هم وضعی مشابه او دارد. در پرتاب نیزه مردان، در داخل کشور پرتابگری نداریم که مثل پرتاب دیسک به آینده خوشبین باشیم.

امین نیک‌فر که مقیم آمریکاست نتوانست انتظارها را برآورده کند. او رکورددار ایران است و در مسابقات غرب آسیا وزنه را 19 متر و 63 سانتی‌متر پرتاب کرد و راحت اول شد، اما در گوانگجو نتوانست این حدنصاب را تکرار کند و تلاشش برای کسب مدال بی‌نتیجه ماند. او در میدان بزرگ المپیک نیز امیدوارکننده ظاهر نشد. با نتایجی که نیک‌فر در 2 سال اخیر کسب کرده، فدراسیون نباید بیش از اینها در پرتاب وزنه به او متکی باشد. در عوض باید سراغ استعدادها برود که متاسفانه در این زمینه کار موثری انجام نمی‌شود. شاهرخی که یک‌بار مقام چهارم پرتاب وزنه جوانان جهان را کسب کرد، پس از آن پیشرفت محسوسی نداشت و حتی بارها آسیب دید. به نظر نمی‌رسد او و دیگران به این زودی‌‌ها بتوانند از مرز 19 متر عبور کنند، چه رسد به این که خود را به سطح 20 متر برسانند.

نکته: نگاهی به اسامی مدال‌آوران دوومیدانی ایران در دوره‌های مختلف بازی‌های آسیایی نشان می‌دهد که موفقیت‌ها در سایه تلاش و استعداد تک‌ستاره‌ها حاصل آمده و بدنه کلی دوومیدانی ایران هرگز قدرتمند نبوده است

امیدهای مسوولان دوومیدانی به پرش با نیزه نیز رنگ باخته است. وقتی در این رشته 3 جوان بااستعداد به نام‌های محسن ربانی، اسحاق غفاری و پندار شوقیان در رقابت باهم طلسم 5 متر را شکستند و پیاپی به رکوردشکنی پرداختند، خیلی‌ها امیدوار شدند که در این رشته مانند پرش ارتفاع در سال‌های دور، به موفقیت‌های زیادی می‌رسیم. از این جمع 3 نفره پندار شوقیان خیلی زود کنار رفت و به زندگی روزمره خود پرداخت. شاید اگر تشویق‌های پدرش، محمود شوقیان نبود، پندار هرگز سراغ دوومیدانی نمی‌رفت. محمود شوقیان زمانی قهرمان ایران بود. پندار خودش گفت چندان تمایلی نداشته که در دوومیدانی فعالیت کند. رقابت غفاری با ربانی اغلب با برتری ربانی به پایان می‌رسید و این ورزشکار که رکورددار ایران است، بهترین موفقیت خود را در مسابقات قهرمانی آسیا در اردن به دست آورد که به مدال طلا رسید. پس از آن دیگر پیشرفتی از او ندیدیم. او سال گذشته در مسابقات قهرمانی آسیا و امسال در بازی‌‌های آسیایی فاصله زیادی با نفرات برتر داشت و خیلی تلاش کرد تا خود را به مرز ارتفاع 5 متر و 40 سانتی‌متر برساند و رکورد ایران را که رکورد شخصی اوست 4 سانتی‌متر افزایش دهد، اما در گوانگجو بیش از 5 متر و 20 سانتی‌‌متر پرش نکرد. با وضعیتی که ربانی در 2 سال اخیر داشته، باید بگوییم در پرش با نیزه هم امیدهای ما کمرنگ شده است.

این وضع در پرش طول، پرش سه‌گام و دوهای سرعت نیز دیده می‌شود. دوهای استقامت داستان دیگری دارد و آنچنان عقب‌مانده‌ایم که حالا در حسرت رسیدن به سطح ده بیست سال پیش افسوس می‌خوریم.

فقط همین چند ستاره

به نظر می‌رسد آسمان دوومیدانی ایران دست‌کم در سه چهار سال آینده همچنان به همین چند ستاره‌‌ای دلخوش باشد که در گوانگجو مدال کسب کردند. احسان حدادی در بازی‌های آسیایی 2014 کره‌جنوبی نیز بخت اول دوومیدانی ایران برای کسب مدال طلا خواهد بود. تا ‌آن زمان باید دید محمد و محمود صمیمی حد نصاب‌های خود را چقدر افزایش خواهند داد. البته بعید به نظر می‌رسد به سطح احسان برسند، اما همین که چند پرتابگر بسیار خوب داریم، چشم‌انداز پرتاب دیسک ایران را روشن می‌کند. سجاد مرادی برای المپیک 2012 تمرین خواهد کرد. ولی معلوم نیست تا بازی‌های آسیایی 2014 به حضورش در مسابقات ادامه دهد و مانند امسال رقیبان پرقدرت آفریقایی‌تبار خود را شکست دهد، اما همین سجاد مرادی سبب شد تا امیر، برادرش هم به دوومیدانی‌ رو بیاورد.

شاید سنت خانوادگی ادامه یابد و امیر در آینده بهترین دونده دوهای نیمه استقامت ایران شود. اگر چنین شود، بی‌تردید نقش سجاد مرادی را نباید انکار کرد. سجاد می‌گوید برادر کوچک‌ترش قد و قواره خوبی برای دوی 800 متر دارد و قطعا در آینده بهتر از او خواهد شد. همین دیدگاه، به امیر مرادی انگیزه می‌دهد تا بهتر، بیشتر و درست‌تر تمرین کند. به این ترتیب با نگاهی به سرمایه‌های موجود دوومیدانی می‌توانیم نتیجه بگیریم که در سال‌های نزدیک آینده نباید به این دلخوش باشیم که مثلا از 144 مدال دوومیدانی در بازی‌های آسیایی، دست‌کم 10 درصد آن به ما برسد.

تنوع اقلیمی و استعدادهای ناب

دوومیدانی مجموعه‌ای از رشته‌های ورزشی است که هریک ویژگی خاص خود را دارد. یک کشور نمی‌تواند هم در پرتاب‌ها موفق شود هم در دوهای سرعت و نیمه‌استقامت و استقامت و هم در پرش‌ها. ما هم انتظار نداریم در همه موارد دوومیدانی، ورزشکارانی در سطح اول آسیا داشته باشیم، اما اگر به تاریخ دوومیدانی ایران بویژه تاریخ حضور خود در بازی‌های آسیایی نظری بیندازیم، می‌بینیم ورزشکاران ما استعداد و قدرت خود را در پرش‌ها، دوهای نیمه استقامت، دوهای استقامت و پرتاب‌ها نشان داده‌اند.

ایران سرزمینی است با وضعیت اقلیمی و جغرافیایی متفاوت در مناطق مختلف. مناطقی از کشور همسطح دریاست که برای دوهای سرعت بسیار مناسب‌‌اند.

مناطق کوهستانی مانند همدان و لرستان و حتی آذربایجان شرقی و اردبیل، استعدادهای خوبی برای دوهای نیمه استقامت و استقامت دارند که دوندگان این مناطق در گذشته درخشش خوبی داشته‌اند. مناطق کویری و جنگلی هم داریم.

کشوری که چهار فصل را همواره دارد، سرزمینی مطلوب برای بروز استعدادها در رشته‌های مختلف دوومیدانی است. با عنایت به این موضوع از سال‌ها پیش کار استعدادیابی شروع شد، اما در همان مراحل نخست متوقف شد و چه بسا آنهایی که می‌توانستند ورزشکاران خوبی در مواد مختلف دوومیدانی شوند، اما پس از مدتی سرگردانی عطای دوومیدانی را به لقایش بخشیدند یا به سراغ ورزش دیگری رفتند یا این که اساسا ورزش را کنار گذاشتند. با وضع موجود کار دست‌اندرکاران دوومیدانی برای گسترش این ورزش در حوزه قهرمانی بسیار دشوار است.

همت، درایت و سرمایه زیاد نیاز است تا دوومیدانی در کشورمان خوب پیشرفت کند و سهم در خور توجهی از مدال‌های آسیایی را به دست آورد. در این میان وزارت آموزش و پرورش و سازمان تربیت بدنی نقش موثری برعهده دارند و باید با فاصله گرفتن از شعار، در جهت شناسایی و بروز استعدادها گام‌های عملی بردارند. در غیر این صورت بار دوومیدانی ما همچنان بر دوش چند تک ستاره باقی خواهد ماند.

جهانگیر چراتی 
جام‌جم