یکی از مهمترین عوامل جذابیت در دیدن مسابقه های ورزشی به ویژه فوتبال، گزارشگری این بازی هاست. تماشای بازی از تلویزیون بدون صدای گزارشگر از نظر هیجان و جذابیت باعث می شود علاقمندان به ورزش حس کنند که چیزی کم دارند. در واقع گزارشگری در هنگام انجام بازی باعث می شود همگام با مخاطب، بار عاطفی رخدادهای بازی را زیاد کند و با فراز و فرود صدا، تغییر در لحن، بازی با کلمات و ارائه اطلاعات، لذت تماشاگر را افزایش دهد. البته همه این ها به حرفه ای بودن و رعایت نکات اساسی در فن گزارش نیز بستگی دارد.
البته آنچه در سال های اخیر مشاهده می شود، نوعی حاشیه پردازی برخی گزارشگران ورزشی است و این مساله هم شنونده و هم بیننده را نه تنها عصبانی، بلکه از روند بازی و شور و هیجان آن دور می کندالبته آنچه در سال های اخیر مشاهده می شود، نوعی حاشیه پردازی برخی گزارشگران ورزشی است و این مساله هم شنونده و هم بیننده را نه تنها عصبانی، بلکه از روند بازی و شور و هیجان آن دور می کند. شما کافی است به یک گزارش انگلیسی گوش دهید تا بفهمید تفاوت از کجا تا کجاست.
گزارشگری بازی از داخل استودیو، بسیار متفاوت از گزارشگری در فضای ورزشگاه است. چون گزارشگری بازی آن هم از داخل استودیو بیشتر بر مبنای اطلاعات و دانسته های شخصی و رخدادهای است که از تلویزیون قابل مشاهده است اما وقتی گزارشگر از داخل ورزشگاه بازی را بیند، در بیان او، حال و هوای دیدن یک بازی زنده، افزایش یافته و مواردی اشاره می کند که از چشم دوربین هم مخفی مانده باشد.
نخستین انتظار بیننده تلویزیونی از گزارشگر، روراست بودن و صداقت اوست؛ در واقع گزارشگر بازی باید اشتباه هایش را بپذیرد و بلافاصله ضمن اصلاح، در صورت لزوم از بیننده پوزش بخواهد. هر چند عذرخواهی باعث می شود تعداد بیشتری از مخاطبان متوجه اشتباه گزارشگر شوند اما هیچ چیزی از صداقت بالاتر نیست و گزارشگر حرفه ای و کم اشتباه نباید ترسی از این موضوع داشته باشد.
ممکن است یک گزارشگر در طول بازی چند بار حوادث پیش رو را تحلیل می کند و حتی چند پیش بینی اش درست باشد اما باید بداند تأکید دائمی روی یک پیش بینی درست و تلاش برای اثبات خود، نه تنها با استقبال بیننده تلویزیونی همراه نمی شود، بلکه فضای حاکم بر اصل گزارشگری را به حاشیه برده و به قولی، روی اعصاب بیننده راه می رود زیرا در فوتبال هیچ چیزی قابل پیش بینی دقیق نیست. تماشای بدون تأخیر مسابقه در نمایشگر دوم، اطلاعات گزارشگر را افزایش و او را مسلط تر نشان می دهد اما انجام این کار و تحویل هیجان مصنوعی از صحنه ای که چند ثانیه پیش دیده، با اصل صداقت در تناقض است.
وقتی گزارشگر با مخاطب ارتباط برقرار می کند، باید پابه پای بیننده حرفه ای و صاحب اطلاعات پیش برود و دانش فوتبالی خود را نشان دهد. منظور از ارائه اطلاعات، داده های دانش نامه ای در مورد بازیکن ها نیست. اشاره به ملیت بازیکنانی که در لیگ کشور خودشان بازی می کنند نیز اهمیتی برای بیننده ندارد زیرا با کمی جست وجو در مورد هر بازیکن می توان اطلاعات شاخص و تازه ای به دست آورد اما پیش از آن که کارگردان تصویر بسته او را نشان دهد، ارائه اطلاعات، کاری حرفه ای قلمداد نمی شود.
برای بیننده تلویزیونی بیان یک حادثه خاطره انگیز یا جنجالی در تقابل یک داور و یک تیم جذاب تر از این است که «این تیم در ۲۰ بازی با قضاوت این داور ۱۲ برد کسب کرده.» داده های ارائه شده توسط گزارشگر باید شاخص، دقیق، موثق و به موقع باشد و بتواند در فرصت مناسب برای بیان بسیاری از اطلاعات جمع آوری شده پیش از گزارش خود اقدام کند.
از وظایف اولیه گزارشگر این است که باید آمار عملکرد تک تک بازیکن ها را تا پیش از آغاز بازی در اختیار داشته باشد تا در هنگام زدن گل، آمار و رکورد جدید را بیان کند و منتظر سایت های خبری نماند. گزارشگر باید اهل کتاب باشد، دانش ضمنی خود را افزایش دهد و به عنوان مثال متوجه باشد در مورد نام تیم ها و بازیکن ها، معیار اصلی تلفظ به زبان بومی خود بازیکن یا محل تأسیس آن باشگاه است؛ البته تا زمانی که چارچوب های صوتی زبان اجازه دهد.
نکته دیگر اینکه برخی گزارش گران تصور می کنند اگر در گزارش های خود، فریاد بلندی بکشند، به هیجان گزارش می افزایند اما در واقع، جملات احساسی و فریادهای گزارشگر تا زمانی قابل قبول است که تمرکز بیننده را از بازی دور نسازد ؛ لحظه ای که بیننده تلویزیونی به جای حوادث درون بازی به جملات گزارشگر توجه کند، گزارش از مسیر عادی خود خارج شده است.
گزارشگر باید بر حوادث درون زمین سلطه کامل داشته باشد و بعد از شنیدن سوت داور، به سرعت تشخیص دهد بازی به دلیل آفساید یا خطا متوقف شده یا به پایان رسیده است. گزارشگر وقتی بازی فوتبال را گزارش می کند نباید خود را جای مدیرعامل یا سرمربی باشگاه بگذارد و در مورد علل کاستی ها یا نقاط قوت تیم، دلایل خاص خودش را بدهد. نخستین اصل گزارشگری، بی طرف بودن است و نباید با حرف های بی مورد و بی ربط، بیننده تلویزیونی را آزار دهد و او مجبور به بستن صدای تلویزیون و تماشای بازی بدون صدا کند.
اشتباه بیشتر گزارشگران کنونی فوتبال در کشور این است که تفاوت بین گزارشگری، مفسری و کارشناسی را رعایت نمی کنندکارشناسان رسانه، از جمله نکات کلیدی برای گزارشگری را «نکته بینی و نکته سنجی، تسلط بر چند زبان خارجی، اطلاع از رویدادهای دنیای ورزش، نداشتن غرور و مطالعه کافی» بیان کرده اند؛ اما برخی از گزارشگران ورزشی، فکر می کنند نابغه اند و در دنیا بهترین هستند و هیچ انتقاد و نقدی را نمی پذیرند.
یک گزارشگر باید به گونه ای رفتار کند که به احساسات بیننده و شنونده لطمه وارد نکند، از اظهارنظرهای شخصی در رسانه ملی خودداری کرده و به فنون و اصول رشته مورد گزارش مسلط باشد. برای تیم ها، بازیکن ها، کادر فنی و تماشاگرها احترام قائل باشد، حد انصاف را رعایت کند، از سخنان تبعیض آمیز و غلوآمیز خودداری کند، در مسابقات ملی احترام ویژه برای پرچم و کشور قائل شود، نقد منصفانه را انجام دهد، ضمن داشتن اطلاعات و دانش به روز، اخلاق مدار باشد و از منابع و مأخذهای موثق و با صلاحیت استفاده کند.
اشتباه بیشتر گزارشگران کنونی فوتبال در کشور این است که تفاوت بین گزارشگری، مفسری و کارشناسی را رعایت نمی کنند؛ تحلیل و تفسیر یک گزارش کار گزارشگر نیست. کار گزارشگر همانگونه که از نام ان مشخص است، چیزی جز گزارش بازی نیست؛ ضمن این که برخی از گزارشگران بیش از اندازه اسیر احساست شده و از مسیر حرفه ای خارج می شوند.
با توجه به این موارد، انتظار می رود متولیان امر در صداوسیما با بررسی عملکرد گزارشگران ورزشی به ویژه در فوتبال، نقاط ضعف را واکاوی کرده و اقدامات لازم را برای پرهیز از به حاشیه رفتن گزارشگری و تکرار رویه های نادرست انجام دهند.
