کمی بیش از هیچ!
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)_این روزها کمتر خبری از حوزه مکتوبات ورزشی در رسانه‌های ایران به چشم می‌خورد یا شنیده می‌شود و غیر از چند رسانه انگشت‌شمار که اطلاع‌رسانی حوزه کتاب‌های ورزشی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و نسبت به این موضوع بی‌‌تفاوت نیستند، جای خالی کتاب در اخبار ورزشی رسانه‌ها به وضوح دیده می‌شود.
اغلب مخاطبان بخش‌های خبر ورزشی سیما به یاد نمی‌آورند که خبری را مبنی بر انتشار یک کتاب ورزشی در این بخش‌های خبری شنیده باشند و در برنامههای پربیننده ورزشی، صحبت از کتاب و نگاه علمی به رشته‌های ورزشی کمتر به میان می‌آید. شاید اختصاص دادن بخشی از برنامه کاوش (حاصل تلاش گروهی از متخصصان و اعضای هیات علمی دانشگاه‌های کشور) که جمعه شب‌ها از طریق شبکه ورزش سیما روی آنتن می‌رود، کورسوی اندک کتاب در برنامههای ورزشی را روشن نگه داشته است اما به یقین این مجال چند دقیقه‌ای پاسخگوی نیاز علاقه‌مندان آثار ورزشی نیست.
وضعیت کتاب‌های ورزشی در صدا یا همان رادیو کمی بهتر از سیما است و گویا رادیو ورزش تا حدودی کم‌کاری مجموعه تلویزیون در این زمینه را پوشانده است. «یک شب، یک کتاب»، «کتابی که برای شما می‌خوانیم» و «اشاره» سرآمد برنامه‌هایی‌اند که با موضوع و محتوای کتاب از صدای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شوند.
برنامه «یک شب یک کتاب» که به معرفی و نقد و بررسی تازه‌های نشر ورزش اختصاص دارد، با تکیه بر استفاده از سبک کتاب گویا برای معرفی آثار ورزشی، عملکرد موفقی در این زمینه داشته است. برنامه «کتابی که برای شما می‌خوانیم» هم به دلیل ساختاری که دارد و کتابی که برای روخوانی در این برنامه انتخاب می‌شوند، توانسته است جایگاه ویژه‌ای میان مخاطبان برنامههای ورزشی داشته باشد و خود را به عنوان یکی از پرشنونده‌ترین برنامههای رادیو ورزش معرفی کند.
برنامه «اشاره» هم با رویکرد به این کتاب‌ها و نقد و بررسی آثار ورزشی با حضور کارشناسان و منتقدان حوزه مکتوبات تربیت بدنی و ورزش، نام خود را به عنوان یکی از برنامه‌هایی که نیم‌نگاهی به نشر ورزش در کشورمان دارد، مطرح ساخته است.
مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی هم از لحاظ پرداختن به آثار ورزشی نموداری پرنوسان دارند. به جرات می‌توان ادعا کرد که مطبوعات ورزشی ایران، پرتیراژترین و پر مخاطب‌ترین رسانه‌های مکتوب کشورند. خبرهای ریز و درشت درباره اتفاقات ورزش ایران و جهان که با ذائقه مخاطب هم‌سو می‌شود و گاهی هم دامن زدن به حاشیه‌های ورزشی، باعث استقبال مخاطبان پرشماری از این نشریات شده است. رویکردی که برنامههای پربیننده ورزشی سیما هم با الگو قرار دادن آن، گوی سبقت را از سایر برنامههای پربیننده تلویزیون ایران ربوده‌اند. در عین حال، باید اذعان کرد که مقوله کتاب در این نشریات هم محلی از اعراب ندارد. به بیان بهتر، علم‌گریزی در روزنامه‌های ورزشی ایران تبدیل به یک اپیدمی ناخوشایند شده است. این درحالی است که جهان ورزش هر روز به سمت علمی شدن گام‌های نوینی برمی‌دارد و موفقیت‌های ورزشکاران و تیم‌های بزرگ، بدون شک وام‌دار پژوهش‌های گسترده در زمینه علوم تربیت بدنی و ورزش است.
اختصاص صفحه‌ای برای معرفی آثار ورزشی در روزنامه تماشاگر، کار شایسته‌ای است که توسط تحریریه این نشریه انجام می‌گیرد و جرقه‌هایی از این دست هم گاه و بی‌گاه در برخی روزنامه‌ها و مجلات ورزشی دیده می‌شود اما به یقین پرداختن غیرمنظم و موسمی به اطلاع‌رسانی مکتوبات ورزشی در روزنامه‌ها نمی‌تواند کمک چندانی به توسعه دانش ورزش در کشورمان باشد.
بحث پرداختن خبرگزاری‌های کشور به آثار ورزشی هم در نوع خود جالب است. صرف نظر از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) که به دلیل ماهیت خود نگاهی جامع و تخصصی به نشر ورزش ایران دارد، این مقوله در سایر خبرگزاری‌ها جایگاه مناسبی ندارد.
در این میان، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در گروه ورزشی خود بخشی را به «علم ورزش» اختصاص داده است. رویکرد این خبرگزاری نام‌آشنا به جنبه علمی ورزش در جای خود ستودنی است و این بخش از خبرگزاری دانشجویان می‌تواند نگاهی جامع هم به نشر ورزش ایران داشته باشد و از آن‌جایی که ایسنا یکی از شناخته‌شده‌ترین و پربیننده‌ترین رسانه‌های داخلی است، این رویکرد باعث توجه بیشتر اهالی رسانه به مکتوبات حوزه ورزش و تربیت‌بدنی خواهد شد.
جایگاه آثار ورزشی در دیگر خبرگزاری‌ها هم وضعیتی مشابه روزنامه‌ها دارد و به ندرت خبری از مکتوبات این حوزه روی خروجی سایت خبرگزاری‌ها قرار می‌گیرد. این مساله از جهات گوناگونی قابل بررسی است که به یقین کارشناسان حوزه نشر ورزش می‌توانند به آسیب‌شناسی این مقوله بپردازند.
سرچشمه تولید و توزیع کتاب نیاز به تقویت دارد
میثم زمان‌آبادی، روزنامه‌نگار، سردبیر نشریه تماشاگر و دبیرکل انجمن ورزشی‌نویسان ایران معتقد است که اکنون ظرفیت خوبی برای اطلاع‌رسانی مکتوبات ورزشی در کشورمان وجود دارد و رسانه‌های دولتی به ابن دلیل که با دغدغه فروش و میزان مخاطب مواجه نیستند، آمادگی پرداختن به موضوعات عام‌المنفعه‌ای مانند کتاب را دارند اما اطلاع‌رسانی زمانی گسترش پیدا می‌کند که بخش تولید و همچنین تبلیغ کتاب‌های ورزشی هم رونق داشته باشد.
وی می‌گوید: بحران کمرنگ بودن موضوع کتاب در بخش خصوصی هم مزید بر علت شده است تا به طور کلی اطلاع‌رسانی حوزه کتاب در رسانه‌ها، گستردگی لازم را نداشته باشد. باید انرژی‌مان را در حوزه‌هایی صرف کنیم که موضوع کتاب در آن‌ها اهمیت دارد. به این ترتیب، بخش خصوصی درباره اهمیت پرداختن به کتاب و کتابخوانی توجیه می‌شود و مخاطبان هم برای پیگیری اخبار مکتوبابت ورزشی رغبت بیشتری پیدا می‌کنند.
دبیرکل انجمن ورزشی‌نویسان ایران می‌افزاید: اگر بخواهیم برای اطلاع‌رسانی آثار ورزشی در رسانه‌های کشور جدولی را ترسیم کنیم، بدون هیچ تردیدی خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با فاصله زیادی نسبت به دیگر رسانه‌ها در صدر این رده‌بندی قرار می‌گیرد. این خبرگزاری به دلیل نگاه تخصصی به مقوله اطلاع‌رسانی کتاب، عملکرد بسیار موفق و قابل قبولی داشته است و برخی رسانه‌ها از ایبنا به عنوان منبع مطمئنی در زمینه معرفی آثار ورزشی، استفاده می‌کنند. گذشته از خبرگزاری کتاب باید یادی هم از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) کرد که به دلیل نگاه علمی و دانشجویی حاکم بر این خبرگزاری، تا حدودی در این زمینه موفق بوده است. همچنین در برخی از برنامههای صدا و سیما هم ردپای کتاب‌های ورزشی به چشم می‌خورد و موسسه نشریات همشهری و به ویژه روزنامه تماشاگر هم تلاش خوبی در حوزه اطلاع‌رسانی آثار ورزشی انجام داده‌اند که در جای خود قابل تقدیر است اما باید اعتراف کرد که موضوع کتاب در جامعه ما کم رونق است و باید سرچشمه تولید و توزیع آثار ورزشی در ایران تقویت شود.
تعداد مخاطبان آثار ورزشی انگشت‌شمار است
جهانگیر چراتی، مترجم آثار ورزشی و مجری رادیو در این باره می‌گوید: مشکل بزرگ نشر ورزش ایران این است که اهالی ورزش در کشورمان میانه چندانی با کتاب ندارند. به عنوان مترجم آثار ورزشی باید اعتراف کنم که شمارگان کتاب‌های ورزشی به هیچ وجه در شان نام ورزش ایران نیست. اکثر ناشرانی هم که در این زمینه فعالیت می‌کنند، بیشتر به دنبال انتشار آثار دانشگاهی حوزه علوم تربیت‌بدنی‌اند و چاپ کتاب‌های حوزه عمومی ورزش در کشورمان مغفول مانده است.
وی می‌افزاید: در حوزه رسانه هم باید اذعان کرد که رادیو بسیار بیشتر از تلویزیون به مقوله کتاب پرداخته است. برنامه‌ای مانند «یک شب، یک کتاب» که از شبکه رادیویی ورزش پخش می‌شود، مخاطبان خاص خود را پیدا کرده اما متاسفانه تعداد مخاطبان کتاب‌های ورزشی در کشورمان اندک است. به نظر من، صدای جمهوری اسلامی ایران در حوزه اطلاع‌رسانی آثار ورزشی رسالتش را انجام داده است.
مجری رادیو این‌گونه سخنانش را ادامه می‌دهد: در فدراسیون‌های ورزشی کمتر اثری از کتاب به چشم می‌خورد. مخاطبان خبر صدا و سیما بیشتر به دنبال اخبار جذاب از حاشیه‌های جهان ورزش‌اند و این مساله که کتاب در این بخش‌های خبری جایگاهی ندارد، قابل تامل و بررسی است و برنامه‌هایی هم که به معرفی کتاب در رسانه‌های کشورمان اختصاص دارند، از ضعف‌های مفرطی رنج می‌برند.
راه‌اندازی رادیو کتاب، مشکلات نشر ورزش را کمتر می‌کند
سید محمد سعید معافی مدنی، مدیر گروه ورزش و تفریحات رادیو معتقد است: اتفاق خوشایندی که برای کتاب در رادیو افتاده، راه‌اندازی شبکه سراسری کتاب است که حمایت شورای کتاب صدای جمهوری اسلامی ایران را هم کنار خود می‌بیند و به این ترتیب می‌توان به حضور پررنگ مکتوبات ورزشی در این رسانه امیدوار بود.
وی می‌گوید: اختصاص چند برنامه به حوزه نشر علوم ورزشی و تربیت بدنی می‌تواند تا حدودی پاسخگوی نیاز مخاطبان این آثار باشد. اکنون هم باید از برنامه «اشاره» در رادیو به عنوان محفلی برای این آثار یاد کرد. کارشناسان و مجریان این برنامه از منابع مطلوبی مانند خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در تهیه و تولید بخش‌های مختلف استفاده می‌کنند.
معافی مدنی با بیان این‌که مسایل مالی و تامین اعتبار برای راه‌اندازی چنین برنامه‌ای اهمیت فراوانی دارند و رادیو هم نسبت به بضاعتش در این زمینه کوتاهی نکرده اما مشکل اصلی نوع نگرش به کتاب‌های ورزشی در ایران است، می‌افزاید: به نظر می‌رسد با ورود بخش ورزش به رادیو کتاب، ناشران حوزه‌های علوم تربیت بدنی و ورزش هم بتوانند مطالبتشان را از سوی این رادیو پیگیری کنند که در صورت تحقق چنین امری، مشکلات حوزه نشر ورزش کمتر خواهد شد. متولیان برنامههای ورزشی رادیو کتاب می‌توانند از تجربه برنامههای موفقی مانند «یک شب، یک کتاب» به خوبی استفاده کنند.
فقط چند دقیقه ار برنامه 90 سهم کتاب شود!
دکتر سارا کشگر، نویسنده کتاب‌های ورزشی و فعال رسانه‌ای حوزه علوم ورزشی می‌گوید: کتاب حال و روز خوشی در رسانه‌های صوتی، تصویری، مکتوب و غیرمکتوب ندارد. متاسفانه پرداختن به مقوله کتاب به طور کلی و آثار ورزشی به صورت ویژه در سیما به هیچ وجه مطلوب نیست. رادیو هم تنها توانسته است 10 درصد از حق مطلب را در این زمینه ادا کند اما خبرگزاری‌ها و سایت‌های اینترنتی وضعیت مطلوبتری در این زمینه دارند.
وی می‌افزاید: غیر از خبرگزاری کتاب ایران، سایت برخی از انتشارات هم در کمک به معرفی آثار ورزشی نقش پررنگی دارند. برنامه‌هایی که در صدا و سیما به معرفی کتاب می‌پردازند، جاذبه لازم را برای مخاطبان ندارند و نیاز به بازنگری کلی در نحوه اجرای آن‌ها کاملاً ضروری به نظر می‌رسد. برنامه‌ای مانند برنامه 90 شبکه سه سیما که مخاطبان پرشماری دارد، چنان‌چه تنها چند دقیقه را به کتاب‌های حوزه فوتبال اختصاص دهد، در زمینه اطلاع‌رسانی کتاب‌های این ورزش، تحولی شگرف به وجود خواهد آورد . بالاخره مخاطبان باید در یکی از برنامههای پربیننده با مکتوبات ورزشی آشنا شوند و نگاه دست‌اندرکاران این برنامه به مقوله کتاب و کتابخوانی، افق روشنی را برای نشر ورزش ایران ترسیم می‌کند.
