تلاش براي پيشرفت ليگ برتر بسكتبال استقبال از کاهش تعداد بازیکنان خارجی
هنوز قدیمی‌ترهای بسکتبال نام هنری واشنگتن را از یاد نبرده‌اند.
یک بازیکن آمریکایی که در نخستین دوره لیگ برتر به واسطه باشگاه پیکان توانست در بسکتبال ایران یک رنسانس جدید ایجاد کند. بازیکنی که در آن زمان برای بسکتبالیست‌های ایرانی یک اسطوره دست‌نیافتنی بود ولی امروز به لطف بالا رفتن سطح بسکتبال ایران، حتی اگر او می‌توانست هنوز هم در حد همان سال‌ها ظاهر شود، تیم‌های لیگ دسته اولی و یا دسته دومی هم حاضر به پذیرش او به‌عنوان یک بازیکن خارجی نبودند!
دایره‌المعارف بریتانیکا که قدیمی‌ترین دانشنامه موجود به زبان انگلیسی است، سال ورود بسکتبال به کشور ما را 1901میلادی برابر با 1280 هجری شمسی ذکر کرده است.
هرچند بیش از 100 سال است که این ورزش در کشور ما شناخته شده است و به آن اهمیت داده می‌شود اما واقعیت این است که از دهه70 شمسی به بعد روند صعودی این رشته به جایی رسید که لیگ برتر آن یا بهتر بگویم سوپرلیگ بسکتبال هم‌اکنون به یکی از معتبرترین لیگ‌های ورزشی ایران تبدیل شده است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این رشته، ورود بازیکنان خارجی به سوپرلیگ بسکتبال باعث شد تا هم بازیکنان ایرانی سقف‌های آرزوی خود را در دنیای حرفه‌ای بالاتر ببرند و هم اینکه در رده تیم‌های ملی، فاصله ایران از بسکتبال غرب و شرق کمتر شود، تا جایی که اگر روزگاری کسب عنوان قهرمانی در جام باشگاه‌های غرب آسیا برای تیم‌های باشگاهی ایران یک رؤیا بود، امروزه به لطف پیشرفت بسکتبال ایران و حضور بازیکنان خارجی آن، تیم‌های ایران بر بلندی بالاترین نقطه جام باشگاه‌های آسیا سال‌هاست که تکیه زده‌اند و تیم‌های ملی که تمامی بازیکنان آن در باشگاه‌ها و در کنار بازیکنان خارجی آبدیده شده‌اند، دیگر سطح آسیا را برای خود کوچک دانسته و به‌دنبال رسیدن به آرزوهای بزرگ خود در المپیک و مسابقات قهرمانی جهان هستند.
آنچه امروز به‌عنوان یک واقعیت برای تمام اهالی بسکتبال شناخته شده است، این است که بازیکنان خارجی نقش زیادی در پیشرفت بسکتبال ایران داشته‌اند؛ ولی حال که باشگاه‌ها و تیم‌های ملی ما به یک سطح منطقی و قابل توجه در بسکتبال آسیا رسیده‌اند، حضور این بازیکنان خارجی در سوپرلیگ ما باید به چه گونه‌ای باشد تا مسیر موفقیت در سطح جهان را به ما نشان دهد؟ برای فصل بعدی سوپرلیگ، تیمها بهتر است از چند بازیکن خارجی استفاده کنند تا انگیزه بازیکنان داخلی نیز تحت‌الشعاع قرار نگیرند؟ سطح بازیکنان خارجی باید به چه صورتی تعریف شود؟ و از همه مهم‌تر اینکه برای توزیع عادلانه فرصت برابر بین تیم‌های غنی و فقیر (به لحاظ شرایط مالی) از چه قوانین و روش‌هایی برای استفاده از بازیکنان خارجی و ملی باید سود برد؟
مصطفی هاشمی، سرمربی فصل گذشته تیم بسکتبال مهرام و سرمربی سابق تیم صنام که کارنامه درخشانی در رقابت‌های سوپر لیگ دارد، ازجمله مربیانی است که بازیکنان خارجی را با وسواس خاصی انتخاب می‌کند و در جریان بازی‌های حساس نیز حداکثر استفاده را از آنها می‌برد. او معتقد است که تعداد بازیکن خارجی حاضر در هر تیم می‌تواند بین 2 یا 3نفر باشد ولی به‌طور همزمان یک مربی باید بتواند که از 2بازیکن خارجی در زمین استفاده کند؛ «به اعتقاد من آزموده را آزمودن خطاست. بازیکنان خارجی در این چند سال تأثیر زیادی روی لیگ و حتی کل بسکتبال ما گذاشته‌اند و اگر بخواهیم حضور آنها را در سوپرلیگ محدود کنیم، فکر می‌کنم دوباره به پله اول باز خواهیم گشت. من برای این حرف خودم دو دلیل محکم دارم، اول اینکه وقتی ما تعداد بازیکنان خارجی را کم می‌کنیم، این بدان معنا است که تعامل بین بازیکنان ایرانی با بازیکنان خارجی کم می‌شود.
به هر حال علاوه بر بازیکنانی که در تیمها شاغل هستند، نوجوانان و جوانان بسکتبالیست بسیاری هستند که بازی‌های این بازیکنان را از نزدیک نگاه می‌کنند و از نظر فنی آنها را الگوی خود قرار می‌دهند. فکر کنم این عامل تاکنون نقش زیادی در پیشرفت بسکتبال ما داشته است. دوم اینکه اگر به‌طور مثال هر تیم فقط بتواند 2بازیکن خارجی جذب کند و در هر لحظه فقط بتواند از یک نفر استفاده کند، ما عملا راه ورود بازیکنان سطح بالای خارجی جهان را به ایران محدود کرده‌ایم، چرا که یک بازیکن خوب خارجی، نمی‌آید به ایران که روی نیمکت ذخیره‌ها بنشیند. او می‌خواهد 40دقیقه در زمین بازی کند تا بتواند قابلیت‌های خود را به‌طور کامل نشان دهد.» البته این تمام صحبت‌های هاشمی که با نگرانی خاص درخصوص آن صحبت می‌کند نیست. او به حق نگران بسکتبال ایران و جایگاهی است که با زحمت زیادی کسب شده است.
«ما علاوه بر این مسائل با موضوع بازی‌های جام باشگاه‌های آسیا و همچنین مسابقات قهرمانی غرب آسیا هم روبه‌رو هستیم. فرصتی جز اینکه بازیکنان خارجی ما در سوپرلیگ با یکدیگر هماهنگ شوند تا در این مسابقات دچار مشکل نشویم، وجود ندارد. این افتخاراتی که باشگاه‌های ما در آسیا کسب کرده‌اند، مرهون سوپرلیگ و فرصتی است که برای هماهنگی بازیکنان داخلی و خارجی در یک فصل داشته‌ایم.
آنها که انتقاد می‌کنند که بازیکنان خارجی اجازه رشد به بازیکنان داخلی نمی‌دهند، لطفا این سؤال را جواب دهند که مگر غیر از این است که بازیکنان داخلی ما در همین سوپرلیگ رشد کرده و ما امروز در رده ملی که دیگر بازیکنان خارجی نداریم، توانسته‌ایم به این پیشرفت‌های چشمگیر برسیم؟! به هر حال هر کاری امکان دارد نقاط منفی و مثبتی را داشته باشد. من فکر می‌کنم مزایا و نقاط مثبت حضور 2 یا 3 بازیکن خارجی در هر تیم و استفاده همزمان از 2نفر از آنها بیشتر از معایب و نقاط منفی آن است.»
البته این گزارش به همین جا ختم نمی‌شود، چرا که در مقابل این تفکر مصطفی هاشمی، مربیان دیگری هستند که نظر آنها با دیدگاه امثال هاشمی اندکی و فقط اندکی متفاوت است!
محسن صادق‌زاده، سرمربی فصل گذشته تیم بسکتبال ذوب‌آهن اصفهان، فکر می‌کند اگر درخصوص استفاده از بازیکنان خارجی قوانین محدودتر و مشخص‌‌تری به تصویب نرسد، بسکتبال ما می‌تواند، با همان سرعتی که پیشرفت کرده، با همان سرعت و حتی سریع‌تر از آن به زمین بخورد؛» در فصل گذشته از نزدیک همه دیدم که در برخی از تیمها تمام بار مسئولیت تیم را بر عهده بازیکنان خارجی قرار داده بودند! این برای ما یک زنگ خطر بزرگ است. با این کار ارزش و توانایی‌های بازیکنان داخلی ما به‌شدت پایین می‌آید و به اعتماد نفس بازیکنان لطمه‌های زیادی وارد می‌شود. قبول دارم که به واسطه بازیکنان خارجی ما در یک مقطع رشد کردیم. اما اگر به‌مانند فصل گذشته تیمها بتوانند در هر مقطع از لیگ بازیکن خارجی جذب کنند و تمام بار تیم را روی دوش آنان بگذارند شک نکنید که در آینده نزدیک زمین خوردن بسکتبال ما صدای بلندی خواهد داشت!
به جرات می‌گویم که فصل قبل شاید فقط یک و یا دو تیم بودند که هم به‌خوبی از بازیکنان خارجی خود استفاده می‌کردند و هم اینکه به موقع به بازیکنان داخلی خود میدان می‌دادند. یک بازیکن خارجی زمانی برای بسکتبال ما مفید خواهد بود که حداقل در یک فصل کامل در سوپرلیگ ما حضور داشته باشد. اگر مانند سال قبل باز هم در مسیری قرار بگیریم که تیمها قبل از مرحله پلی‌آف یک تعداد بازیکن خارجی جذب کنند و بعد در مرحله پلی‌آف این حق را داشته باشند که از تعداد دیگری بازیکن خارجی استفاده کنند، قطعا در آینده نزدیک دچار مشکل خواهیم شد. در حال حاضر بسیاری از بازیکنان، از این موضوع ناراحت و ناراضی هستند و برای این باید چاره اندیشه شود.»
صادق‌زاده که در حال حاضر هدایت تیم ملی بسکتبال جوانان کشورمان را نیز بر عهده دارد، تأکید می‌کند؛ «ما باید قبل از شروع سوپرلیگ باشگاه‌ها را محدود کنیم تا در انتخاب‌های خود اشتباه نکنند و بازیکنانی را جذب کنند که از سطح و کیفیت بالایی در جهان برخوردار باشند. حضور 3بازیکن خارجی در هر تیم نیز به اعتقاد من به غیراز هدر دادن سرمایه‌ها چیز دیگری را عاید ما نخواهد کرد. حداکثر 2بازیکن خارجی برای هر تیم کافی است چرا که ما باید بار اصلی تیم را بر دوش بازیکنان داخل بگذاریم نه بازیکنان خارجی.»
البته به‌نظر می‌رسد مسئولان فدراسیون بسکتبال و کمیته برگزاری مسابقات و سوپرلیگ درنظر دارند تا برای فصل بعد محدودیت‌هایی را بری حضور همزمان 2بازیکن خارجی حین هر مسابقه درنظر بگیرند ولی آیا به راستی درصورت تصویب قوانین جدید برای محدود کردن جذب بازیکنان خارجی، باز هم فاصله بین تیم‌های ضعیف و قوی در سوپرلیگ کمتر می‌شود؟!
در حال حاضر برخی باشگاه‌های سوپرلیگی به‌دلیل برخورداری از بودجه‌های کافی علاوه بر جذب بازیکنان خارجی، بازیکنان ملی‌پوش زیادی را نیز جذب می‌کنند که همین عامل باعث می‌شود تا تیم‌های عمدتا شهرستانی و ضعیف‌تر (به لحاظ مالی) نتوانند فرصتی برای عرض اندام در سوپرلیگ داشته باشند.
مهرام تهران که هنوز هم برخی معتقدند که از سوی فدراسیون بسکتبال، توجه زیادی به این تیم می‌شود! از آن دسته تیم‌هاست که هم بازیکنان خارجی خوبی دارد و هم اینکه تعداد ملی پوشان این تیم بیشتر از سایر تیمها است.!
مهران شاهین طبع، سرمربی فصل گذشته تیم صبا، در خصوص نحوه استفاده تیمها از بازیکنان خارجی و همچنین بسکتبالیست‌های مطرح داخلی پیشنهادات جالبی را دارد؛ «امروزه قوانین نقل و انتقال بازیکنان داخلی و به‌کارگیری بازیکنان خارجی در همه جای دنیا یک فرمت ثابت و یکسانی ندارد و این قوانین با توجه به رشد و شرایط بسکتبال آن کشور هر ساله در حال تغییر و تحول است. در هر لیگ، تعدادی تیم قوی وجود دارد و تعدادی تیم ضعیف، که البته در لیگ‌های معتبر فاصله این دو دسته از تیمها کم است.
بسکتبال ما زمانی رشد خواهد کرد که از طریق قوانین درست یک فرصت عادلانه بین تمام تیمها توزیع شود، که البته وجود این امر به جذاب‌تر شدن رقابت‌های لیگ برتر نیز کمک زیادی می‌کند. در حال حاضر کشورهای چین و کره‌جنوبی که لیگ آنان به لیگ بسکتبال ما نزدیک‌تر است، در یک سال قانونی مصوب می‌کنند که هر تیم 2بازیکن خارجی جذب کند و در سال بعد با توجه به شرایط خاص خود، یک بازیکن. ضمن اینکه بازیکنان خارجی جذب شده باید حتما دارای پارامترها و شرایط خاصی مثل سابقه بازی در لیگ NBA یا لیگ برتر اروپا و یا لیگ‌های کشورهای مطرح را داشته باشند. در هنگام برگزاری مسابقات لیگ نیز، هر تیم در کوارتر اول و چهارم حق استفاده از بازیکنان خارجی خود را ندارد، چرا که در این دو کوارتر بیشترین فشار به بازیکنان وارد می‌شود و مسئولان لیگ این کشورها برای اینکه مربیان حداکثر استفاده را از بازیکنان داخلی ببرند این قانون را مصوب کرده‌اند.
شاهین طبع در ادامه تأکید می‌کند: «هر تیم حاضر در سوپرلیگ، شرایط مالی خاص خود را دارد. یک تیم سرمایه جذب چند بازیکن ملی پوش را دارد و می‌تواند چند بازیکن خارجی بسیار خوب نیز جذب کند، درحالی‌که تیم دیگر نمی‌تواند بازیکنان ملی پوش و خارجی به تعداد زیاد و به‌دلیل شرایط مالی خاص خود جذب کند. به اعتقاد من برای از بین بردن این تفاوت‌های می‌توان قوانینی را مصوب کرد که تیم‌هایی که از ملی پوشان بیشتری برخوردار هستند، بازیکن خارجی کمتری بگیرند. ولی تیم‌هایی که نمی‌توانند دستمزد چندین بازیکن ملی پوش را پرداخت کنند، تعداد بازیکن خارجی بیشتری را جذب کنند و در کوارترهای مختلف نیز به‌طور همزمان از چند نفر از آنان استفاده کنند.
با این روش هم قدرت تیم‌های ضعیف بیشتر می‌شود، و هم اینکه بازیکنان ملی پوش و بسیار خوب ما در بازی مقابل این بازیکنان خارجی آبدیده‌تر می‌شوند. به هر حال چون بازیکنان خارجی ماهانه حقوق می‌گیرند، جذب یک بازیکن خارجی خوب برای 5 تا 6ماه بسیار به صرفه‌تر از این خواهد بود که یک تیم چند ملی پوش را برای یک فصل کامل به خدمت بگیرد.»
چند سال بعد از حضور هنری واشنگتن نام‌هایی همچون آندره‌پیتز، جوزف گارف، مدیسن و چندین بازیکن دیگر آمریکایی و اروپایی در بسکتبال ایران به ثبت رسید. بسکتبال ما با این نام‌ها مسیر پیشرفت را پیدا کرد و با اعتماد به نفس بیشتر در مسیر موفقیت حرکت کرد. حالا به جایی رسیده‌ایم که آبروی بسکتبال ایران در آسیا دیگر به ما اجازه نمی‌دهد که درخواست هر بازیکن خارجی را به صرف خارجی بودن بررسی کنیم. ما یاد گرفته‌ایم که بازیکنان ما از خارجی‌ها چیزی کم ندارند و حتی مدعیان خارجی وقتی که در مقابل نام‌هایی مثل صمد نیکخواه بهرامی، مهدی کامرانی و غیره می‌رسند به قدرتمند بودن آنها اعتراف می‌کنند.
مسئولان برگزاری لیگ به‌نظر می‌رسد، در این برهه از زمان وظیفه سنگینی بر عهده دارند به‌طوری که تصمیمات آنها می‌تواند در این زمان تأثیر بسیاری بر آینده بسکتبال بگذارد. به دور از مسائل حاشیه‌ای و با کار کارشناسی درست و استفاده از نظرات کسانی که دستی در لیگ برتر دارند، می‌توان به مجموعه قوانین خوبی برای فصل آتی سوپر لیگ دست یافت. فقط باید این را خواست!
