وقتی چشم سوم نمی‌بیند
18 آبان‌ماه در تقویم کشور مان روز ملی کیفیت نامگذاری شده است. واژه «کیفیت» در هر صنف و کالایی مفهوم ویژه خود را می‌یابد. در حوزه کتاب، به دلیل جنبه فرهنگی این کالا، ابعاد مختلفی، از انتخاب کیفیت جلد کتاب و طراحی آن گرفته تا محتوا و نحوه ویرایش اثر را شامل میشود.-به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نحوه ویرایش کتاب در حوزه‌های تخصصی اهمیت ویژه‌ای دارد و در این میان کتاب‌های تخصصی ورزشی نیز به دلیل دربر گرفتن اقشار مختلف جامعه، ناگزیر از نگارشی تخصصی‌اند تا بتوانند درک روشنی از متن تخصصی کتاب به مخاطب انتقال دهند.
در حالی که بسیاری از اهالی قلم و مطالعه ویراستار را بعد از نویسنده و پیش از مخاطب کتاب، به عنوان نگاه «چشم سوم» بر کتاب می‌دانند اما خیلی از کتاب‌های ورزشی از نبود ویرایش صحیح آسیب می‌بینند. حتی جای ویراستار در شناسنامه برخی کتاب‌هاب تخصصی رشته تربیت بدنی که در سطح دانشگاهی تالیف می‌شوند خالی است، در شرایطی که این آثار، اغلب با مشکل ویرایش علمی و ادبی روبرویند!
این مساله را می‌توان از سه جنبه «ناشر»، «ویراستار» و «نویسنده» بررسی کرد که به‌نظر می‌رسد نقش ناشر در الزام نویسندگان به ویراستاری از سایرین بیشتر است، زیرا ناشر علاوه بر این‌که عامل اصلی انتشار یک اثر مکتوب است، حلقه رابط بین نویسنده و ویراستار هم محسوب میشود.
روبن شاهوردیان، مدیر انتشارات ورزشی «علم و حرکت» در این باره می‌گوید: فن ویراستاری در سطح دنیا بسیار جا افتاده است اما نویسندگان ما در این زمینه با مشکل مواجه‌اند؛ زیرا گمان می‌کنند اگر کتابشان ویرایش شود، نویسنده بی‌سواد جلوه می‌کند! در حالی که به‌هیچ‌وجه این‌گونه نیست.
وی ویراستار را خواننده پیش از چاپ کتاب می‌داند و می‌گوید: ویرایش متن سبب میشود که اشکالات علمی و ادبی کتاب پیش از آن‌که به‌دست مخاطب برسد، برطرف شود.
شاهوردیان درباره ویراستاری کتاب‌های ترجمه‌شده ورزشی می‌گوید:همان‌گونه که مترجم باید نسبت به متنی که ترجمه می‌کند، متعهد و با دانش باشد، ویراستار نیز باید بر ساختار علمی و ادبی متن اشراف داشته باشد و متعهدانه عمل کند.
وی می‌افزاید:نقش ویراستار بسیار مهم است، نقشی که در لا‌به‌لای اثر گم میشود. درحقیقت، ویراستاری هزینه کردن نیست و به دلیل جلوگیری از بسیاری دوباره‌کاری‌ها، برای انتشارات تخصصی نوعی سرمایه‌گذاری هم محسوب میشود.
مدیر انتشاران «علم و حرکت» دستمزد ویراستاران را از صفحه‌ای بیست هزار ریال به بالا (به تناسب نوع متن) عنوان می‌کند و می‌گوید:ما هشت تا 10 درصد هزینه هر کتاب را به ویراستاران اختصاص می‌دهیم.
مهدی صادقی، مدیر نشر «بامداد کتاب» نیز در این باره نظری مشابه شاهوردیان دارد و اظهار می‌کند:از آنجایی که کتاب، شناسنامه یک ناشر محسوب میشود، از نظر اقتصادی به صرفه نیست ناشر کتابی را چاپ کند که مشکل نوشتاری داشته باشد. بنابراین، ما همیشه از ویراستاران و عملکرد آنان استقبال کرده‌ایم.
وی می‌افزاید:امروزه بیشتر ناشران سرشناس به این نتیجه رسیده‌اند که برای ارایه اثری مطلوب باید برای ویراستاری سرمایه‌گذاری کنند.
ناشر کتاب‌های تخصصی ورزشی، مشکل اساسی در اعمال ویراستاری را اختلاف بین مولفان و مترجمان با ویراستار می‌داند و می‌گوید:برای حل این اختلاف نظر، همواره پس از ویرایش کتاب جلسه‌ای با حضور ناشر، ویراستار و مترجم یا مولف برگزار می‌کنیم تا به هماهنگی مناسبی در این زمینه دست یابیم.
وی مبلغ خاصی را برای دستمزد یک ویراستار اعلام نمی‌کند اما معتقد است: به این دلیل که ویراستار از این راه امرار معاش می‌کند، دستمزدی بالاتر از صفحه‌ای 150000 ریال را برای او درنظر می‌گیریم.
اکنون این پرسش مطرح میشود که آیا ویراستاران از تعامل با ناشران و نویسندگان رضایت دارند؟ برای دریافتن پاسخ این سوال و چند پرسش دیگر، با دو ویراستار نیز گفتوگو کرده‌ایم.
خانم «امید اقتداری» حدود 25 سال در حوزه ویراستاری فعالیت دارد. وی بیشترین مشکل ویراستاران را با ناشران می‌داند و اظهار می‌کند:متاسفانه ناشران در آثار تالیفی به ویراستاران بهای چندانی نمی‌دهند و متون تخصصی را تنها با این توجیه که متخصصی در همان زمینه تالیف کرده است، به همان شکلی که نویسنده نگارش کرده است، به چاپ می‌رسانند، در حالی که هیچ متنی بی‌نیاز از ویرایش نیست.
اقتداری که کتابی را در زمینه یوگا ترجمه و ویراستاری کرده است، درباره بودجه‌ای که ناشران به ویراستاری اختصاص می‌دهند، می‌گوید:ویراستاری کاری پرهزینه است و معمولا بسیاری از ناشران حاضر به هزینه کردن در این زمینه نیستند و این موضوع سبب میشود کتاب‌ها با کیفیت پایینی منتشر شوند.
«ناصر فتوگرافی» از ویراستارانی محسوب میشود که هشت سال به این حرفه مشغول است. وی درباره ضرورت استفاده نویسنده و ناشر از هنر یک ویراستار می‌گوید:نویسنده و ناشر تا زمانی که ناچار نشوند، استقبال مناسبی از کار ویراستاری نمی‌کنند.
وی ادامه می‌دهد:نویسنده به این دلیل که احساس می‌کند آنچه نوشته، مولود و زاده خودش است، ظاهرا برایش سنگین است که اثرش ویرایش شود! بیشتر ناشران هم تا کار ویراستار را امری سودآور برای خودشان احساس نکنند، به صرافت انجام این کار نمی‌افتند!
امروزه در هر حرفه‌ای تخصص حرف آخر را می‌زند. در حرفه ویراستاری، آن‌هم از نوع ورزشی، تخصص جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا ویراستار علاوه بر آشنایی با ادبیات فارسی، باید تا حدود زیادی نسبت به اصطلاحات ورزشی هم آشنا باشد.
اقتداری، ویراستار و مترجم کتاب«یوگا در عمل» در این باره می‌گوید: به‌یقین اگر ویراستار دانش لازم را داشته باشد، کارش آسان‌تر و موثرتر میشود.
وی ادامه می‌دهد: ویراستار علاوه بر رعایت قواعد نگارش، باید شم و قریحه خاصی در این زمینه داشته باشد. همچنین باید تلاش کند واژه‌های تخصصی حوزه کاری خودش را بیاموزد.
فتوگرافی نیز با تاکید بر آگاه بودن ویراستار از اصطلاحات و لغات تخصصی می‌گوید:ویراستاران در ویرایش آثار تخصصی باید با اهل فن و صاحبان نظر در آن حوزه گفتوگو کنند و شناخت لازم را نسبت به متن مورد نظر به‌دست بیاورند.
وی از نبود مرجع مناسب برای رجوع به شیوه صحیح نگارش فارسی گلایه دارد و می‌گوید: متاسفانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و موسسه لغت‌نامه دهخدا دستورالعمل مشخصی در این باره ارایه نکرده‌اند و به همین دلیل شاهد شیوه نگارش فارسی یکسانی در کشورمان نیستیم.
این ویراستار پیشنهاد می‌کند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنار مجوز دادن برای آثار، تلاشی نیز برای ایجاد شیوه نگارش واحد انجام دهد. وی همچنین از این وزارتخانه می‌خواهد که بر کار ویراستاران و ارایه کار‌هایشان نظارت داشته باشد.
اقتداری اما ویراستاری کتاب را به سلیقه مخاطب مرتبط می‌داند و معتقد است: نظارت سازمان‌ها نمی‌تواند در این زمینه راهگشا باشد، بلکه باید سلیقه مخاطبان در این حوزه هدایت شود و مخاطبان، به نحوی آموزش داده شوند که آثار خوب را بشناسند و آن‌ها را برگزینند. به این ترتیب آثاری که ویرایش خوبی ندارند، مشخص می‌شوند و کم کم بازارشان را از دست می‌دهند.
شاهوردیان درباره نظارت بر آثار ویرایش شده در موسسه علم و حرکت می‌گوید:من خودم بر کار ویراستاران نظارت دارم و تلاش می کنم همه آثار را حتی چند بار بخوانم تا مخاطب کتابی با ویرایش علمی و ادبی صحیح را مطالعه کند.
«ژاله معماریان» از نویسندگان حوزه تربیت بدنی است که از سال 1378 به تالیف کتاب پرداخته است. وی درباره ویرایش آثار نویسندگان نگاهی متفاوت به این موضوع دارد و می‌گوید:اغلب ویراستاران نه تنها به ادبیات فارسی، بلکه به کار تخصصی ورزشی و تربیت بدنی نیز آشنا نیستند و معمولا پا را از حد خود فراتر می‌گذارند و باعث افت اثر می‌شوند!
نویسنده حوزه تربیت بدنی، از معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها می‌خواهد که علاوه نظارت بر کار نویسندگان، بر کار ویراستاران هم نظارتی جدی داشته باشد و می‌گوید: پیشنهاد می‌کنم انجمنی برای ویراستاران در نظر گرفته شود تا از این راه ویراستار خوب شناخته شوند و کار نویسنده در انتخاب ویراستار مسلط و حرفه‌ای، آسان‌تر شود.
برای جلوگیری از انتشار کتاب‌های بی‌کیفیت از لحاظ ویریش در حوزه ورزش پیشنهاد میشود اقدامات مناسبی از سوی مسوولان امر برای ایجاد یگانگی در شیوه نگارش فارسی صورت گیرد. همچنین شایسته است برای سامان یافتن حرفه ویراستاری، انجمنی تشکیل شود. همچنین بجاست که ویراستاران حوزه‌ای اختصاصی برای خود در نظر بگیرند تا با کسب تبحر در حوزه‌ای خاص، عملکردی داشته باشند که موجب رغبت نویسنده‌گان حوزه ورزش به استفاده از ویراستار برای ویرایش آثارشان شود.
در حالی که بسیاری از اهالی قلم و مطالعه ویراستار را بعد از نویسنده و پیش از مخاطب کتاب، به عنوان نگاه «چشم سوم» بر کتاب می‌دانند اما خیلی از کتاب‌های ورزشی از نبود ویرایش صحیح آسیب می‌بینند. حتی جای ویراستار در شناسنامه برخی کتاب‌هاب تخصصی رشته تربیت بدنی که در سطح دانشگاهی تالیف می‌شوند خالی است، در شرایطی که این آثار، اغلب با مشکل ویرایش علمی و ادبی روبرویند!
این مساله را می‌توان از سه جنبه «ناشر»، «ویراستار» و «نویسنده» بررسی کرد که به‌نظر می‌رسد نقش ناشر در الزام نویسندگان به ویراستاری از سایرین بیشتر است، زیرا ناشر علاوه بر این‌که عامل اصلی انتشار یک اثر مکتوب است، حلقه رابط بین نویسنده و ویراستار هم محسوب میشود.
روبن شاهوردیان، مدیر انتشارات ورزشی «علم و حرکت» در این باره می‌گوید: فن ویراستاری در سطح دنیا بسیار جا افتاده است اما نویسندگان ما در این زمینه با مشکل مواجه‌اند؛ زیرا گمان می‌کنند اگر کتابشان ویرایش شود، نویسنده بی‌سواد جلوه می‌کند! در حالی که به‌هیچ‌وجه این‌گونه نیست.
وی ویراستار را خواننده پیش از چاپ کتاب می‌داند و می‌گوید: ویرایش متن سبب میشود که اشکالات علمی و ادبی کتاب پیش از آن‌که به‌دست مخاطب برسد، برطرف شود.
شاهوردیان درباره ویراستاری کتاب‌های ترجمه‌شده ورزشی می‌گوید:همان‌گونه که مترجم باید نسبت به متنی که ترجمه می‌کند، متعهد و با دانش باشد، ویراستار نیز باید بر ساختار علمی و ادبی متن اشراف داشته باشد و متعهدانه عمل کند.
وی می‌افزاید:نقش ویراستار بسیار مهم است، نقشی که در لا‌به‌لای اثر گم میشود. درحقیقت، ویراستاری هزینه کردن نیست و به دلیل جلوگیری از بسیاری دوباره‌کاری‌ها، برای انتشارات تخصصی نوعی سرمایه‌گذاری هم محسوب میشود.
مدیر انتشاران «علم و حرکت» دستمزد ویراستاران را از صفحه‌ای بیست هزار ریال به بالا (به تناسب نوع متن) عنوان می‌کند و می‌گوید:ما هشت تا 10 درصد هزینه هر کتاب را به ویراستاران اختصاص می‌دهیم.
مهدی صادقی، مدیر نشر «بامداد کتاب» نیز در این باره نظری مشابه شاهوردیان دارد و اظهار می‌کند:از آنجایی که کتاب، شناسنامه یک ناشر محسوب میشود، از نظر اقتصادی به صرفه نیست ناشر کتابی را چاپ کند که مشکل نوشتاری داشته باشد. بنابراین، ما همیشه از ویراستاران و عملکرد آنان استقبال کرده‌ایم.
وی می‌افزاید:امروزه بیشتر ناشران سرشناس به این نتیجه رسیده‌اند که برای ارایه اثری مطلوب باید برای ویراستاری سرمایه‌گذاری کنند.
ناشر کتاب‌های تخصصی ورزشی، مشکل اساسی در اعمال ویراستاری را اختلاف بین مولفان و مترجمان با ویراستار می‌داند و می‌گوید:برای حل این اختلاف نظر، همواره پس از ویرایش کتاب جلسه‌ای با حضور ناشر، ویراستار و مترجم یا مولف برگزار می‌کنیم تا به هماهنگی مناسبی در این زمینه دست یابیم.
وی مبلغ خاصی را برای دستمزد یک ویراستار اعلام نمی‌کند اما معتقد است: به این دلیل که ویراستار از این راه امرار معاش می‌کند، دستمزدی بالاتر از صفحه‌ای 150000 ریال را برای او درنظر می‌گیریم.
اکنون این پرسش مطرح میشود که آیا ویراستاران از تعامل با ناشران و نویسندگان رضایت دارند؟ برای دریافتن پاسخ این سوال و چند پرسش دیگر، با دو ویراستار نیز گفتوگو کرده‌ایم.
خانم «امید اقتداری» حدود 25 سال در حوزه ویراستاری فعالیت دارد. وی بیشترین مشکل ویراستاران را با ناشران می‌داند و اظهار می‌کند:متاسفانه ناشران در آثار تالیفی به ویراستاران بهای چندانی نمی‌دهند و متون تخصصی را تنها با این توجیه که متخصصی در همان زمینه تالیف کرده است، به همان شکلی که نویسنده نگارش کرده است، به چاپ می‌رسانند، در حالی که هیچ متنی بی‌نیاز از ویرایش نیست.
اقتداری که کتابی را در زمینه یوگا ترجمه و ویراستاری کرده است، درباره بودجه‌ای که ناشران به ویراستاری اختصاص می‌دهند، می‌گوید:ویراستاری کاری پرهزینه است و معمولا بسیاری از ناشران حاضر به هزینه کردن در این زمینه نیستند و این موضوع سبب میشود کتاب‌ها با کیفیت پایینی منتشر شوند.
«ناصر فتوگرافی» از ویراستارانی محسوب میشود که هشت سال به این حرفه مشغول است. وی درباره ضرورت استفاده نویسنده و ناشر از هنر یک ویراستار می‌گوید:نویسنده و ناشر تا زمانی که ناچار نشوند، استقبال مناسبی از کار ویراستاری نمی‌کنند.
وی ادامه می‌دهد:نویسنده به این دلیل که احساس می‌کند آنچه نوشته، مولود و زاده خودش است، ظاهرا برایش سنگین است که اثرش ویرایش شود! بیشتر ناشران هم تا کار ویراستار را امری سودآور برای خودشان احساس نکنند، به صرافت انجام این کار نمی‌افتند!
امروزه در هر حرفه‌ای تخصص حرف آخر را می‌زند. در حرفه ویراستاری، آن‌هم از نوع ورزشی، تخصص جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا ویراستار علاوه بر آشنایی با ادبیات فارسی، باید تا حدود زیادی نسبت به اصطلاحات ورزشی هم آشنا باشد.
اقتداری، ویراستار و مترجم کتاب«یوگا در عمل» در این باره می‌گوید: به‌یقین اگر ویراستار دانش لازم را داشته باشد، کارش آسان‌تر و موثرتر میشود.
وی ادامه می‌دهد: ویراستار علاوه بر رعایت قواعد نگارش، باید شم و قریحه خاصی در این زمینه داشته باشد. همچنین باید تلاش کند واژه‌های تخصصی حوزه کاری خودش را بیاموزد.
فتوگرافی نیز با تاکید بر آگاه بودن ویراستار از اصطلاحات و لغات تخصصی می‌گوید:ویراستاران در ویرایش آثار تخصصی باید با اهل فن و صاحبان نظر در آن حوزه گفتوگو کنند و شناخت لازم را نسبت به متن مورد نظر به‌دست بیاورند.
وی از نبود مرجع مناسب برای رجوع به شیوه صحیح نگارش فارسی گلایه دارد و می‌گوید: متاسفانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و موسسه لغت‌نامه دهخدا دستورالعمل مشخصی در این باره ارایه نکرده‌اند و به همین دلیل شاهد شیوه نگارش فارسی یکسانی در کشورمان نیستیم.
این ویراستار پیشنهاد می‌کند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنار مجوز دادن برای آثار، تلاشی نیز برای ایجاد شیوه نگارش واحد انجام دهد. وی همچنین از این وزارتخانه می‌خواهد که بر کار ویراستاران و ارایه کار‌هایشان نظارت داشته باشد.
اقتداری اما ویراستاری کتاب را به سلیقه مخاطب مرتبط می‌داند و معتقد است: نظارت سازمان‌ها نمی‌تواند در این زمینه راهگشا باشد، بلکه باید سلیقه مخاطبان در این حوزه هدایت شود و مخاطبان، به نحوی آموزش داده شوند که آثار خوب را بشناسند و آن‌ها را برگزینند. به این ترتیب آثاری که ویرایش خوبی ندارند، مشخص می‌شوند و کم کم بازارشان را از دست می‌دهند.
شاهوردیان درباره نظارت بر آثار ویرایش شده در موسسه علم و حرکت می‌گوید:من خودم بر کار ویراستاران نظارت دارم و تلاش می کنم همه آثار را حتی چند بار بخوانم تا مخاطب کتابی با ویرایش علمی و ادبی صحیح را مطالعه کند.
«ژاله معماریان» از نویسندگان حوزه تربیت بدنی است که از سال 1378 به تالیف کتاب پرداخته است. وی درباره ویرایش آثار نویسندگان نگاهی متفاوت به این موضوع دارد و می‌گوید:اغلب ویراستاران نه تنها به ادبیات فارسی، بلکه به کار تخصصی ورزشی و تربیت بدنی نیز آشنا نیستند و معمولا پا را از حد خود فراتر می‌گذارند و باعث افت اثر می‌شوند!
نویسنده حوزه تربیت بدنی، از معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها می‌خواهد که علاوه نظارت بر کار نویسندگان، بر کار ویراستاران هم نظارتی جدی داشته باشد و می‌گوید: پیشنهاد می‌کنم انجمنی برای ویراستاران در نظر گرفته شود تا از این راه ویراستار خوب شناخته شوند و کار نویسنده در انتخاب ویراستار مسلط و حرفه‌ای، آسان‌تر شود.
برای جلوگیری از انتشار کتاب‌های بی‌کیفیت از لحاظ ویریش در حوزه ورزش پیشنهاد میشود اقدامات مناسبی از سوی مسوولان امر برای ایجاد یگانگی در شیوه نگارش فارسی صورت گیرد. همچنین شایسته است برای سامان یافتن حرفه ویراستاری، انجمنی تشکیل شود. همچنین بجاست که ویراستاران حوزه‌ای اختصاصی برای خود در نظر بگیرند تا با کسب تبحر در حوزه‌ای خاص، عملکردی داشته باشند که موجب رغبت نویسنده‌گان حوزه ورزش به استفاده از ویراستار برای ویرایش آثارشان شود.
تاریخ: 1390/8/18
موضوع: سایر ورزش ها
نظر: 0
