جام جم آنلاین: محرک‌های سیستم اعصاب مرکزی توسط ورزشکاران برای افزایش میزان انرژی، دقت و تمرکز حواس، تحریک رفتاری و بالا بردن سطح هوشیاری استفاده می‌شود، غافل از این‌که مصرف مواد محرک علاوه بر پیامدهای زیانبار شناخته شده خود نوعی دوپینگ برای ورزشکاران محسوب می‌شود.

آمفتامین‌ها از جمله این مواد است که سرآغاز دوپینگ در ورزش‌های نوین با این داروها بوده است. مت‌آمفتامین (شیشه) یکی از ترکیباتی است که متاسفانه مصرف آن در بین گروه سنی جوان و ورزشکار نیز مشاهده می‌شود، چرا که سبب بالارفتن کاذب انرژی و کاهش خواب و اشتها می‌شود.

به این ترتیب ورزشکارانی که در مسابقه هستند، آن را برای افزایش استقامت بدن مصرف می‌کنند. شیوع مصرف این مواد در میان این قشر و بخصوص زنان ورزشکار دلایل دیگری هم دارد؛ تبلیغات دروغین درباره شیشه باعث شده است این ماده ممنوعه به عنوان ماده‌ای برای تناسب اندام، تولید انرژی بیشتر و حتی افزایش قوای جنسی شناخته شود.

کاهش خواب و اشتها و افزایش تحرک به طور مسلم به کم‌شدن وزن می‌انجامد، اما قدرت جادویی و کاذب شیشه فقط مدتی کوتاه طول می‌کشد و پس از آن در حالی که مصرف‌کنندگانش را بشدت معتاد کرده است، برعکس عمل می‌کند. پس از چند ماه مصرف شیشه به واسطه به‌هم خوردن تعادل پروتئین در بدن، ماهیچه‌ها تحلیل می‌رود و انرژی‌زایی و افزایش قدرت متوقف می‌شود.

استفاده از شیشه، از آن جهت که عروق دهانی را منقبض می‌کند، به خرابی سریع دندان‌ها می‌انجامد که یکی از نشانه‌های شناخت معتادان به این مخدر است.

گرچه خشکی و چروکیدگی پوست، کم‌خونی و ضعف حافظه نیز از جمله نشانه‌های مصرف شیشه است، اما واضح‌ترین علامت مصرف شیشه به‌هم خوردن تعادل روانی معتادان آن است.

افزایش ترشح ماده دوپامین در مغز پس از مصرف شیشه، معتادان را به پرخاشگری، افت کارکرد روزانه، اختلال در خواب، پرحرفی غیرعادی، توهم‌های بینایی و شنوایی، باورهای پارانوئیدی (بدبینانه) نسبت به دیگران که به جنایت منجر می‌شود و افسردگی شدید دچار می‌کند و در 20 درصد معتادان جنون و خودکشی را سبب می‌شود.

ولی بتازگی مصرف سایر مواد محرک هم به بهانه کاهش وزن در بین زنان رواج یافته است. با وجود این‌که سوءمصرف مواد مخدر در زنان بسیار کمتر از مردان است، ولی به دلیل ظاهر فریبنده تبلیغات محصولات مرتبط با لاغری، سوءمصرف مواد محرک در خانم‌ها بیشتر از آقایان است.

گاهی در برخی از باشگاه‌های ورزشی مشاهده می‌شود که مکمل‌هایی برای این قشر از ورزشکاران تحت عنوان مکمل‌های موثر در تناسب اندام و لاغری عرضه می‌شود که بعضا آلوده به انواع مواد محرک است.

متیل هگزان آمین (methyhexaneamine) یکی از ترکیبات آمفتامینی است که در ترکیب مکمل‌های جدید وارده به بازار مصرف دیده شده است. همچنین در اواخر سال 2010 میلادی گزارش‌هایی مبنی بر مثبت شدن نتیجه آزمایش دوپینگ ورزشکارانی در انگلستان، هندوستان و استرالیا با مصرف مکمل‌های آلوده به این ماده اعلام شده است. این ترکیب با اسامی زیر نیز در فهرست اجزای تشکیل‌دهنده محصولات متنوع مکملی ممکن است مشاهده شود:

1/3-dimethylamylamine - Dimethylamylamine - Dimethylpentylamine- DMAA- Forthane - Floradrene- Geranamine- Geranium oil- Flower oil

لازم به ذکر است این ترکیب در گذشته در فرمولاسیون اسپری‌های دکونژستانت بینی کاربرد داشته، ولی بتازگی با توجه به شناسایی اثرات تحریک‌کنندگی آن در ترکیب مکمل‌های غذایی ـ ورزشی وارد شده است. همچنین ممکن است به منظور افزایش اثرات تحریک‌کنندگی و انرژی‌زایی، این ترکیب همراه با کافئین در فرمولاسیون دو گروه مکمل‌های مورد اشاره زیر استفاده شود:

1ـ مکمل‌های لاغری: به عنوان مثال نوشیدنی‌های پودری و قرص‌های چربی‌سوز و کاهش‌دهنده وزن. این ترکیبات معمولا حاوی ترکیب افدرا که خود نیز در فهرست ممنوعه قرار دارد، نیز هست.

2ـ مکمل‌های محرک قبل از تمرین: این محصولات معمولا در دوره‌های بدنسازی به عنوان افزایش‌دهنده قبل از تمرین یا pre-exercise boost عرضه و مصرف می‌شود.

دکتر افسانه گلشن‌راز -‌‌ مسوول کمیته پیشگیری و آموزش ستاد ملی مبارزه با دوپینگ