به گزارش ایسنا، انسان ها از بدو تولد تا زمان مرگ با کلیشه های جنسیتی روبرو هستند. به محض مشخص شدن جنسیت یک نوزاد، رنگ و وسایل خاص مبتنی بر قراردادهای عرفی جنسیتی به او اختصاص داده می شود. همچنین توصیف آن ها نیز بر مبانی واژگان خاص مثل قوی و هوشیار برای پسران یا نرم و لطیف برای دختران انجام می شود. رفتارها و گفتارهایی از این قبیل، اولین مضامین کلیشه های جنسیتی هستند که کودک در آغاز زندگی خود با آن روبرو می شود. در این راستا از پسران انتظار می رود ویژگی ها و رفتارهای منتسب به مردانگی را از خود نشان دهند، در حالی که از دختران ایفای نقش در قالب زنانگی صرف و منفعل مورد انتظار است.
آن گونه که محققان می گویند، به همین دلیل است که از دیرباز، مردان را به سمت ورزش سوق داده اند و به زنان نیز چنین القا کرده اند که ورزش فقط برای مردان است. درواقع، جنسیت از مباحث بحث برانگیز دوران معاصر در ورزش است. گرچه امروزه زنان در بسیاری از حوزه های غیر ورزشی ترقی زیادی داشته اند، اما همچنان در بستر ورزش و میدان مسابقه ابتدا به عنوان زن و سپس به عنوان ورزشکار در نظر گرفته می شوند و به اندازه همتایان مرد خود، با اهمیت و جدی تلقی نمی شوند. در این میان، رسانه ها نیز با نمایش کمتر فعالیت های ورزشی زنان و کم اهمیت جلوه دادن آن ها در محتویات برنامه های خود، مردسالاری را تقویت می کنند.
این موضوع، دستمایه پژوهشی شده است که گروهی از محققان دانشگاه تبریز اجرای آن را به عهده داشته اند. در این پژوهش، به بررسی تأثیرات رسانه ها بر کلیشه های جنسیتی موجود در ورزش زنان پرداخته شده است.
در این پژوهش که به روش تحلیل مضمون انجام شده، تعدادی از زنان ایرانی ورزشکار در سطح حرفه ای و همچنین برخی پژوهشگران حوزه مطالعاتی ورزش زنان مشارکت داشته اند.
محققان در تحلیل یافته های حاصل از مصاحبه ها، دو تم اصلی کژکارکردها و کارکردهای رسانه ها در حوزه تأثیرگذاری آن ها بر کلیشه های جنسیتی را استخراج کردند که بیانگر تأثیر دوگانه و متضاد آنهاست. بدین معنی که از یک سو، پیامد بازتاب موفقیت ها و فعالیت های زنان ورزشکار حرفه ای در رسانه ها سبب تضعیف اندیشه های حاکم مردسالارانه در ورزش می شوند و ازسوی دیگر، رسانه ها به واسطه سوگیری در تأکید و بزرگنمایی بعد زنانگی ورزشکاران زن با القای نگاه جنسیتی و باور غیرجدی بودن ورزش زنان در اذهان عموم، به تقویت کلیشه های جنسیتی در جامعه می پردازند.
به گفته وجیهه جوانی، پژوهشگر گروه مدیریت ورزشی دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تبریز و دو همکار دیگرش در این تحقیق، «بازنمایی زنان در رسانه های جمعی معمولاً با نقش های کلیشه های فرهنگی در جامعه سازگاری دارند. درباره بازنمایی مناسبات جنسیتی معمولاً مردان به صورت انسان هایی مسلط، فعال، مهاجم و مقتدر به تصویر کشیده می شوند و در مقابل، زنان معمولاً تابع، منفعل، تسلیم و کم اهمیت هستند. در واقع رسانه ها با نشان دادن مردان و زنان به این صورت بر ماهیت نقش جنسی و عدم برابری جنسیتی صحه می گذارند».
آن ها می گویند: «رسانه های جمعی به عنوان یکی از ابزارهای مهم اجتماعی سازی در دنیای مدرن، با بازنمایی الگوهای هنجاری حاکم بر زندگی اجتماعی در قالب اجراهای نمایش گونه، عملا نقش بر سازنده و باز تولیدکننده کلیشه های جنسیتی را در زندگی اجتماعی امروز بر عهده می گیرند و به این ترتیب می توان از آن ها به عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند در این خصوص سخن به میان آورد».
بر این اساس، رسانه های جمعی با ارائه تصویر خاص از مناسبات و روابط میان دو جنس، می توانند نقش مهمی در نهادینه شدن چارچوب معنایی آن تصویر خاص داشته باشند. در واقع رویدادی بیشتر در نزد افکار عمومی برجسته می شود که از اهمیت زیادی برخوردار باشد و هر چقدر رسانه به یک موضوع بیشتر بپردازد آن موضوع در باور عموم پررنگ تر و اولی تر می شود.
به اعتقاد جوانی و همکارانش، «علاوه بر این ها، نگرش نامطلوب خانواده ها به ورزش زنان که سبب سرکوب بسیاری از استعدادهای دختران، کاهش اعتماد به نفس آنان و افسردگی های دوران نوجوانی به علت دور ماندن از علایق می شود، مقوله ای است که به نظر می رسد اگر رسانه ها به حد کافی از ورزش های زنان صحبت کنند، می تواند با آگاهی دادن به خانواده ها در کاهش این تبعات منفی کمک کننده باشد».
آن ها می افزایند: «پوشش رسانه ای حوزه ورزش زنان، نوعی پرستیژ و پذیرش اجتماعی برای آن ها را به همراه دارد و می تواند همکاری خانواده ها، اعتماد به نفس زنان ورزشکار، انگیزه آنان و به تبع آن رقابت بین آن ها را بیشتر کند و همین امر باعث افزایش موفقیت ها و دستاوردهای بهتر زنان می شود».
این یافته های علمی پژوهشی که توجه به آن ها توسط صاحبان رسانه می تواند در بهبود نقش آفرینی زنان در حوزه ورزش تاثیرگذار باشد، در فصل نامه «زن در فرهنگ و هنر» وابسته به مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران منتشر شده اند.
انتهای پیام
